Dat verbinding voor mensen essentieel is, eerst met jezelf en van daaruit met anderen, is voor Margôt van Brakel een groeiend proces geweest. Het begon toen ze haar twee dochters zag worstelen in de puberteit, doordat ze heel hard probeerden om net als iedereen te zijn. Ook zag ze in de bedrijven waar ze veranderingstrajecten begeleidt werknemers worstelen. Waarom vinden we het zo lastig om onszelf te zijn? “Ik wil mijn dochters meegeven dat het leven niet draait om maximaal te presteren, maar om jezelf te zijn.”

Als moeder wil je dat het goed gaat met je kinderen op school, aldus Margôt. Ze kwam erachter dat ze vooral bezig was geweest om veel voor haar dochters te doen. “Het gaat in het onderwijs met name om presteren. Ik realiseerde me dat ik alles deed zodat mijn dochters ook konden presteren, terwijl je als puber vooral bezig bent met jezelf te vinden. Rond hun puberteit kwam ik erachter dat ik alles gedaan had voor ze wat ik kon, maar niet was geweest voor ze wie ik kon zijn. Kinderen hebben juist het voorbeeld nodig waarbij het er niet omgaat dat ze het goed doen, maar dat ze kunnen zijn wie ze zijn.” Die realisatie was voor Margôt het startpunt van haar eigen proces om te komen waar ze nu is.

“Het werkt niet om mensen door een wasstraat te halen”

Het was rond dezelfde tijd dat ging ze scheiden van haar toenmalige man. “Ik ben gescheiden omdat de relatie waar ik in zat mij belemmerde om mezelf te zijn. Dus ik moest daar een punt achter zetten. Ik wilde niet langer zijn wat iemand anders van mij verwachtte.” In 2007 heeft ze haar eigen bedrijf opgericht, EmpoweringPeople, waarin ze in haar rol als adviseur mensen binnen een bedrijf probeert mee te krijgen als er veranderingen plaatsvinden. “Het werkt niet om mensen door een wasstraat te halen. Je krijgt mensen alleen mee als je de verbinding aangaat, iets bij ze raakt en bij ze naar binnen mag komen. Dat lukt pas als je onderkent dat iedereen anders is en veranderingsprocessen voor iedereen anders werken. Het is niet nodig om onszelf kwijt te raken tijdens een veranderingstraject; we moeten onszelf juist meenemen.”

In haar werk bij grote bedrijven kwam ze veel harde veranderingstrajecten tegen, waar een groot leger naar binnenkomt, hun ding doet en de mensen beschadigd achterlaat. “Hiermee bereik je weinig. Er is een betere manier door mensen veel meer de ruimte te geven en ze te laten zien hoe waardevol ze zijn voor een organisatie, in plaats van ze te zien als een instrument. Human resources vind ik een moeilijke term, want daarmee zeg je in feite dat mensen een bron zijn die je als het ware kunt opgebruiken, net als brandstof. Daar ben ik het fundamenteel niet mee eens.”

Naast haar werk binnen bedrijven, waar ze de directie influistert hoe ze veranderingstrajecten ook anders kunnen aanpakken, waardoor ze meer impact hebben, heeft Margôt anderhalf jaar geleden besloten dat ze ook zelf haar visie wil uitdragen. “Ik heb een boek geschreven, ‘De mens van morgen’, geef spreekbeurten, schrijf blogs en geef op 10 september mijn eerste TED talk bij TEDxWassenaar. Ik ben heel blij dat ik de kans krijg om mijn verhaal te delen.”

“Dan zijn we straks niet meer dan tweederangs robots”

In de ondertitel van haar boek, ‘Van homo sapiens naar homo conexus’, komt de rode draad in het leven van Margôt, namelijk het belang van verbinden, weer terug. “Wij mensen ontlenen onze waarde aan onze ratio, ons verstand. We zitten momenteel in een intelligente revolutie, met de opkomst van kunstmatige intelligentie. Wat we daarmee aan het ontwikkelen zijn, gaat straks ons eigen verstandelijke vermogen te boven. Computers en robots kunnen straks op het rationele vlak meer dan wij als mensen. Als we onszelf alleen zien als homo sapiens, als wijs mens, zijn we een wedstrijd aan het spelen die we bij voorbaat verliezen. Dan zijn we straks niets meer dan tweederangs robots. Deze tijd leent zich ervoor om naar onszelf te kijken en de vraag te stellen: wat betekent het om mens te zijn? We zijn sociale wezens en het kunnen en willen verbinden, die behoefte, dat is iets wat zo met ons wezen verbonden is. Dat hoort bij ons, dat is wie we zijn: homo conexus.”

Verbinden begint bij jezelf, aldus Margôt. “Dat je oké bent met wie je bent en omarmt wie je bent. Van daaruit kan je je verbinden met anderen, en vervolgens met het universum waar we onderdeel van uitmaken. Dan komt vanzelf verantwoordelijkheid om de hoek kijken, zoals voor het klimaat. Vanuit die verbinding is dat niet meer iets wat ver van ons af staat, maar is heel dichtbij. Dan is het vervolgens heel logisch dat we dit met elkaar willen oplossen.”

Met het verbinden is Margôt zelf heel bewust aan de slag gegaan. “Ik ben gaan mediteren, in het begin heel keurig elke dag een meditatie. Ik kon vroeger niet stilzitten, maar ik ben in mijn dag momenten voor mezelf gaan nemen waarin niets hoeft. En ik ben veel meer mijn eigen koers gaan aanvoelen en volgen. Ik ben sterker gaan luisteren naar wat goed voelt en wat niet. Dat wat niet goed voelde, ben ik mee gestopt. In het begin was dat moeilijk, want mijn rationale vermogen is sterk ontwikkeld. Ik ben geleidelijk aan steeds meer ruimte gaan geven aan wat ik voel. Mijn lichaam vertelt mij continu dingen. Zo heb ik bijvoorbeeld last van eczeem. Dan weet ik dat ik stress heb gehad en dat er iets aan de hand is. Met de tijd wordt het steeds natuurlijker en makkelijker om dergelijke signalen op te pikken.”

TED talk

Haar TED talk gaat over verbinding. “Ik ga in op het moment waarin we nu zitten. Deze coronatijd is een tijd van crisis en heftigheid, maar ook een kans om systemen te doorbreken. Wat mij opvalt, is dat prestatie opeens niet langer belangrijk is, want die brengt ons in deze tijd nergens. We hebben daar al die tijd aan vastgehouden, maar het blijkt geen waarde te hebben. Tegelijkertijd is het nu minder makkelijk om contact te leggen en te verbinden met mensen waar je dat wel graag mee zou willen. Dat is schaars geworden en dat missen we, die verbinding. Hierdoor ontstaan er buurtinitiatieven en gebeurt er van alles binnen communities. Deze tijd laat ons vermogen en onze behoefte om te verbinden zien. Het geeft ons een kans om grote stappen te maken. Stappen waarin we mensen de ruimte gaan geven om niet langer in de knel te komen. Want de keerzijde van onze focus op prestatie is dat de vraag naar psychologische hulp enorm is. We duwen te veel mensen in die zorg hoek en dat is nergens voor nodig. We mogen erkennen dat iedereen anders is en dat dit juist een enorme rijkdom is.”

Hier is nog veel voor nodig, óók in het onderwijs. Dat is volgens Margôt een domein waarin de dingen niet snel genoeg veranderen. “Ons huidige systeem past bij medio vorige eeuw. Jongeren worden opgeleid tot prestatie machines. Maar wat als we kinderen vanaf het eerste moment dat ze naar school gaan helpen met zelfvertrouwen op te bouwen en zichzelf te durven zijn? Ik ben nu de vijftig gepasseerd en heb al van alles meegemaakt. Dan is het makkelijker om te zeggen: ik ga het zus en zo doen. Voor kinderen is dat anders. We geven ze mee dat het leven draait om prestatie. Een van mijn dochters geeft bijles en het instituut wordt regelmatig benaderd door ouders van kinderen van de lagere school met de vraag of mijn dochter hun kind al wiskundeles kan geven. Laat kinderen ontdekken wie ze zijn, wat bij ze past en waar ze goed in zijn. Er mag een grote kanteling plaatsvinden om het talent van kinderen de ruimte te geven. Dat zaadje mag nu gepland worden.”

Luister hier naar de TED talk van Margôt.