Al 25 jaar is slaapproblematiek een rode draad in de praktijk van oefentherapeut Cesar Francis Lanen. Ze is grondlegger van het landelijk netwerk Slaapoefentherapie, waarmee ze aan beroepsgenoten scholing aanbiedt over hoe je slaapproblemen kunt behandelen binnen de methode oefentherapie Cesar/Mensendieck. Direct na de lancering zat deze slaapscholing meteen een jaar vooruit vol. Ze pleit voor adequatere behandeling van slaapproblematiek binnen de eerstelijns gezondheidszorg.

In de basis is ze oefentherapeut Cesar, maar Francis heeft ook de studie psychosomatische fysio/oefentherapie gevolgd bij het IPT. Ze moest eerst de veertig levensjaren passeren, voordat ze het boek ‘Slaaplessen – volgens de oefentherapie en psychosomatiek’ schreef, een zelfhulpboek dat gaat over het behandelen van slaapproblemen. Zes jaar geleden volgde het landelijk netwerk, omdat ze het niet zag zitten dat iedereen na het lezen van haar boek bij haar in de praktijk in Waalwijk zou komen. Een landelijke uniforme aanpak, of eigenlijk scholing, was nodig. Heel Nederland mag slaapbekwaam worden, aldus Francis.

Onderdompelen in het thema slaap

Slaap lijkt inmiddels een trend te zijn, een hot topic. “Ik was al eerder met dit thema  bezig en kan nu mooi meeliften met alle aandacht die er is rondom slaap. Nu dit landelijke netwerk er is en steeds meer mensen de scholing hebben gedaan, zijn we paraat om mensen te helpen met hun slaapproblemen.” De scholing bestaat uit 120 uur studiebelasting, waarbij collega oefentherapeuten zich vier maanden lang onderdompelen in het thema slaap. De scholing bestaat uit de enige evidence based behandeling, namelijk cognitieve gedragstherapie voor insomnie.

Slaapproblematiek is een thema dat ontzettend past bij ons beroep, aldus Francis. “Wij kijken naar de hele mens. Ook als iemand met nekklachten komt, kijken we naar het geheel, naar de context. Hoe zit het thuis, op werk, hoe voel je je. Dit doen we bij alle klachten. De skillset die je nodig hebt bij het behandelen van slaapproblematiek, daarvan doen wij al tachtig procent door onze basisopleiding. We kijken naar de 24 uur waarbinnen iemand leeft. Dus in de basis zijn we als oefentherapeuten Cesar/ Mensendieck goed opgeleid om slaapproblematiek te behandelen.”

Als mensen problemen hebben met slapen, gaan ze naar de huisarts, krijgen ze advies en/of slaapmedicatie en bij slaapstoornissen zoals apneu, slaapwandelen, onrustige benen, narcolepsie moeten ze naar een slaapcentrum of ziekenhuis. Maar waarom worden slaapproblemen als ze gedragsmatig zijn niet behandeld binnen de eerste lijn? “Dat is de reden dat ik de scholing aanbied. Het is niet nodig dat mensen naar de hoogdrempeligere tweedelijn gaan met gedragsmatige slaapproblemen, wanneer ze ook bij hun in de buurt zes straten verder behandeld kunnen worden. Dat is toch veel fijner dan verder weg ergens in een groot gebouw met doktoren en veel bedden.”

“Bijna niemand zit meer voor zich uit te staren”

Slaapproblematiek is van alle tijden, aldus Francis, maar het is wel erger geworden door alle drukte en overprikkeling waarin we leven. “We nemen te weinig rust. Mensen stellen hoge eisen aan zichzelf, moeten duizend ballen in de lucht houden van zichzelf en hebben hun mobiele telefoon. Bijna niemand zit meer voor zich uit te staren. Dat brein van ons blijft maar bezig en dat is niet helpend voor een goede nachtrust.”

In haar werk richt ze zich volledig op slaap en psychosomatiek. Ze ziet mensen met stress, spanning en burn-out, hyperventilatie, angst en paniekaanvallen, waar slaapproblemen geregeld bij horen. “Het is allemaal spanningsgerelateerde problematiek. Psychosomatiek gaat over de link tussen het brein en het lichaam. Ik ben het vangnet tussen de psycholoog en de fysiotherapeut. Sommige klachten zijn te licht voor een psycholoog, maar soms te zwaar voor een fysiotherapeut. Ik doe een stukje psychologie en vergeet daarbij het lichaam niet mee te nemen. 95 procent van de mensen die ik zie hebben óók slaapproblemen.”

Francis haar visie op slaap is een 24 uurs visie: de hele 24 uur beïnvloedt je slaap. Het maakt volgens haar uit wat je in de 24 uur doet, denkt, welke keuzes je maakt en hoe je je gedraagt. Dat kan enorm je slaap ondermijnen. Hoe helpt zij en de inmiddels bijna 700 andere Slaapoefentherapeuten (aan elkaar geschreven) mensen met slaapproblematiek? “Dit bestaat uit een aantal onderdelen, waaronder slaap hygiëne adviezen, psycho educatie, slaap restrictie therapie, stimulus controle en relaxatie oefeningen/lichaamswerk. De meerwaarde van ons is dat wij heel praktisch werken en het lichaamswerk heel uitgebreid doen. Wij zijn goed geschoold op het gebied van lichaamswerk.” Ook kunnen wij klachten aan het bewegingsapparaat direct meenemen in de behandeling.

In 2019 is er een wetenschappelijk onderzoek afgerond waarin er feitelijk gekeken is of het helpend is wat Slaapoefentherapeuten doen. Hierbij was sprake van een voor- en nametingsdesign. Globaal gezegd is er gemeten of de slaap werkelijk verbetert en of de levenskwaliteit toeneemt. Er zijn 4 primaire uitkomstmaten en op alle 4 zijn er significante resultaten gemeten. Dit is waardevolle kennis voor de patiënten en de verwijzers.”

“Hoe harder je eraan gaat werken, hoe minder goed je slaapt”

“Vaak zien we na vier of vijf behandelingen al resultaat. Veel mensen weten echt wel dat het beter is om midden in de nacht niet hun mobieltje te pakken. En iedereen weet ook dat het goed is om pauzes te nemen. Soms moeten we dit van iemand anders horen. Ze hebben net even wat sturing nodig om het ook daadwerkelijk gezonder te doen. En soms weet iemand het echt niet. Die mensen werken bijvoorbeeld te hard aan het verbeteren van hun slaap. Hoe harder je eraan gaat werken, hoe minder goed je slaapt.”

Hoe slaapt Francis zelf? “Mijn hele leven is slapen al mijn hobby. Ik slaap als een marmot. Qua energie  heb ik een soort kern generator in mij en die doet het altijd. Ik heb een knalgoede gezondheid. En dat is een privilege. Ik heb geen pijn, mijn lichaam doet het eigenlijk altijd. Het is me blijkbaar gegund. Wat ik altijd waarborg,  is mijn ‘ik tijd’, zo noem ik dat. Op de zondagochtend, de maandagochtend en de donderdagochtend ben ik niet thuis. Dan zit ik op mijn paard en knal ik door de bossen. Dan ben ik er gewoon niet. Op die manier waarborg ik mijn balans. Verder heb ik een stabiel thuisfront en lieve mensen om mij heen. Dat is een fundament waarop ik kan bouwen.”