Als Adviseur Gezondheidsbevordering zet Suzanna Bijlsma zich in voor het mentale welzijn van jongeren en informeert ze scholen hoe zij kunnen voorkomen dat kinderen en jongeren (steeds jonger) middelen gebruiken. Na een studiereis naar IJsland is ze geïnspireerd geraakt hoe dat land in twintig jaar tijd het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren tot een minimum heeft gebracht. En dat ze meer bewegen en creatief bezig zijn waardoor ze lekkerder in hun vel zitten.

Vanuit haar functie binnen de GGD heeft Suzanna een monitorende functie. Hoe gaat het met de jongeren in Nederland, waar lopen ze tegenaan en hoe kunnen we hun gezondheid bevorderen? “Je probeert vanuit alle kanten signalen op te vangen hoe je de doelgroep zo gezond mogelijk kan laten opgroeien. Ik leg verbanden tussen verschillende leefstijl thema’s. Als iemand bijvoorbeeld niet lekker in zijn vel zit, kan dit verband hebben met weinig bewegen of ongezonde voeding. Je merkt dat alles met elkaar verbonden is.”

Op steeds jongere leeftijd experimenteren

Uit alle onderzoeken komt naar voren dat kinderen op steeds jongere leeftijd gaan experimenteren met alcohol en drugs. Dat is volgens Suzanna op zich normaal, dat kinderen experimenteren, maar we weten allemaal hoe schadelijk bepaalde middelen zijn als je die gaat gebruiken. “We zetten in op voorlichting, lessen en helpen scholen met een passend beleid. Ik begeleid scholen hoe ze met het middelengebruik om kunnen gaan. Wat zorgt ervoor dat jongeren middelen gebruiken, waarom vinden ze dat nodig en waarom hebben ze er behoefte aan? Met die vragen ga ik aan de slag op school en klas niveau. We praten ook over voeding en beweging, maar middelengebruik en mentaal welzijn is een groot deel van mijn werk.”

Drie jaar geleden mocht ze mee op studiereis naar IJsland, een land dat twintig jaar geleden het grootste aantal gebruikende jongeren had. Inmiddels is dit 180 graden gedraaid. Daar kunnen we wat van leren, zo dacht Suzanna. “Ze hebben daar een geheel andere insteek dan een gemiddeld ander land in Europa. Ze zijn niet meer voorlichting gaan geven over hoe slecht het voor je is om drugs en alcohol te gebruiken en dat je het vooral niet meer moet doen. Ze zijn gaan kijken naar wat jongeren nodig hebben op het gebied van vrije tijd, school en van hun omgeving. Ze zijn jongeren gestructureerde vrijetijdsbesteding gaan aanbieden: gezondere voeding op school en meer beweging en creativiteit. Dit in plaats van elke middag hangen in het dorp. Er was niet veel zingeving in hun dag.”

Alcohol en drugs heel duur

Daarnaast heeft IJsland een aantal handhavende regels geïntroduceerd, zoals een avondklok. “Jongeren mogen vanaf een bepaalde tijd niet zonder volwassenen de straat op. Daarnaast zijn zowel alcohol als drugs heel duur. Het wordt ze in die zin niet gemakkelijker gemaakt.” Er was niet zomaar een integrale aanpak, aldus Suzanna. Het begint onderaf met kleine interventies. “Ik heb in de pauze met jongeren gepraat. Er was warm eten in de kantine en alle jongeren deden iets sportiefs en iets cultureels. Dat wordt professioneel begeleid. Daarnaast zijn ouders iets eerder klaar met werken, waardoor ze een soort van verplicht worden om met elkaar te eten. Ouders committeren zich aan bepaalde afspraken als zij kiezen voor een school. Ook is er ouderwacht in de avond.”

Veel van deze regels en afspraken zullen niet snel in Nederland gebeuren, maar Suzanna heeft veel van de zogenaamde IJslandse aanpak meegenomen naar huis. En plant inmiddels zaadjes bij scholen en gemeentes over deze aanpak. “Er zijn nog wel stappen te zetten in Nederland. Feestjes in IJsland zijn onder toezicht van ouders. In veel gevallen worden de feestjes in Nederland door ouders gefaciliteerd of oogluikend toegestaan. Daar is nog wel een wereld te winnen. De eerste verantwoordelijkheid ligt bij de ouders.”

“Het gaat om samenwerken, als community”

Er worden momenteel een aantal pilots gedaan, zoals in Urk om de IJslandse aanpak in Nederland te proberen. Dat is een dorp waar het gemeenschapsgevoel al sterk ontwikkeld is. “Het gaat om samenwerken, als community. De scholen moeten meedoen, maar ook de horeca, sportverenigingen en kantines. Iedereen moet willen meewerken.”

Welk vak zou je graag willen geven op school?

“Het vak leven. We zijn in Nederland heel erg prestatiegericht. Het gaat over beter worden en geluk nastreven.  Het moet altijd meer. Dan denk ik: we vergeten dat er ook het leven is. Hoe kijk jij naar het leven? Wat vind je leuk en belangrijk? Ik wil laten zien dat er meer is dan de consumptiemaatschappij. Dat zou ik graag met leerlingen willen onderzoeken.”

Wat voor adviezen vragen mensen aan jou?

“Als scholen mij bellen willen ze advies over bepaalde gebeurtenissen en hoe ze die kunnen benaderen. Er is iets gebeurd en wat kunnen we het beste doen? Meestal komen scholen met praktische vragen. Privé bellen mensen mij bijna nooit. Ik krijg wel vragen van vriendinnen over de opvoeding. Ik ben een van de eerste met kinderen in onze vriendengroep.”

Wie inspireert jou?

“Ik las onlangs een boek over het leven van iemand die opgroeide in de moerassen. Zij inspireerde mij omdat ze alles alleen deed. Ze is een biologe die nooit naar school is geweest. Je kan zoveel bereiken zonder dat je dit van tevoren bedenkt of dat je ervoor naar school moet zijn geweest. Sowieso vind ik mensen die vanuit de natuur leven inspirerend. Daar lees ik veel over.”

Wat voor reflectie heeft de volgende generatie volgens jou nodig?

“Misschien het inzicht dat we niet altijd meer moeten of willen bereiken. Dat het op een bepaald moment genoeg is. De generatie die nu opgroeit, zit aan de top en het piept en kraakt aan alle kanten. We mogen laten zien dat het genoeg is en dat het ook op een andere manier kan.”

Wat is het beste relatie advies wat je ooit gekregen hebt?

“Accepteren dat eenieder zijn eigen pad loopt en dat je je niet hoeft vast te houden aan één relatievorm. Het kan ook ontwikkelen in andere vormen. Het is niet zo zwart wit: je moet trouwen en kinderen krijgen en dan altijd bij elkaar blijven. Je kan ook meebewegen in de ontwikkeling van elkaar.”

Wat betekent God voor jou?

“Ik geloof niet zozeer in een God of bepaald geloof. Maar wel in de gemeenschap die je nodig hebt om jezelf op een plek thuis te voelen. Ik geloof wel dat er iets is wat we niet altijd kunnen duiden met wetenschap.”

Stel, vanavond is je laatste avondmaal, wat zou je eten, met wie en waar gaat het over die avond?

“Dan zou ik met mijn partner en kinderen gaan eten in een veganistisch restaurant en dan zou ik iets nieuws proberen wat ik nog nooit heb gegeten. We zouden het hebben over een mooie herinnering die de kinderen mee kunnen nemen in de toekomst.”

Wat waardeer je aan jezelf?

“Mijn enthousiasme en mijn brede interesse. En ik denk ook wel mijn drive om mensen met elkaar te verbinden in onderwerpen die ze beide interessant vinden. Ik zie een haakje en plant daar een zaadje. Dat zorgt voor nieuwe contacten en mogelijkheden.”

Wie mag er volgende week in de rubriek?

“Elke Wiss. Zij heeft Socrates op sneakers geschreven. Zij is praktisch filosoof en inspireert mij.””Feestjes in IJsland zijn onder toezicht van ouders. In veel gevallen worden de feestjes in Nederland door ouders gefaciliteerd of oogluikend toegestaan”