De archeologische sector laat nog steeds een stereotype beeld van het verleden zien dat denkpatronen van kinderen over genderrollen in grote mate beïnvloedt. Dat blijkt uit een onderzoek van Miyuki Kerkhof, werkzaam aan de faculteit Archeologie in Leiden. Kerkhof interviewde honderd kinderen in de leeftijd 8-10 jaar tijdens hun bezoek aan twee Nederlandse musea die archeologische voorwerpen tentoonstellen. Vooral meisjes lijken meer in traditionele rolpatronen te denken en antwoordden bijvoorbeeld dat mannen niet kookten, in tegenstelling tot 16 jongens die mannen wel in staat zagen eten voor te bereiden. Voorkom een eenzijdig beeld in tentoonstellingen en schoolboeken is de oproep van Kerkhof dan ook aan de experts.

Dertig jaar archeologisch genderonderzoek laat namelijk een veel gevarieerder verleden zien dan het stereotype beeld van mannen die jagen en vrouwen die verzamelen. Uit onderzoek in 2013 van archeoloog Dean Snow bleek bijvoorbeeld dat 75 procent van de handafdrukken in een Neolitische Spaanse grot van vrouwen kwamen, en bij een ontdekking in 2017 bleek dat een Vikingstrijder die lag begraven met wapens eigenlijk een vrouw was.

Helaas bereiken de resultaten niet altijd het grote publiek. Sla eens een geschiedenisboekje open en je ziet meer mannen dan vrouwen afgebeeld. Bovendien zie je mannen overwegend in actieve en heroïsche rollen. Vrouwen daarentegen zie je gebonden aan huiselijke taken, vaak passief zittend alsof ze verder niet veel betekenen. We blijven daardoor in vaste genderpatronen denken die moeilijk te doorbreken zijn, en die zowel de mannelijke als de vrouwelijke bijdragen niet tot hun recht laten komen.

Van de door Kerkhof geïnterviewde kinderen (50 meisjes en 50 jongens) dacht 43 procent dat er meer mannen leefden in de Romeinse tijd. Een kwart van die kinderen dacht dat dat komt omdat mannen nodig waren in gevecht en vrouwen geen gevaarlijke dingen deden. Iets meer dan een derde (36 procent) antwoordden dat er evenveel vrouwen als mannen waren omdat dat nu ook zo is.

Kerkhof: “Jammer genoeg blijkt uit dit onderzoek dat wat wij denken te weten over de Romeinse Tijd beperkt blijft tot bepaalde activiteiten, zoals strijd en het leger. De Romeinse Tijd was echter ook een tijd waarin sprake was van uitwisseling van ideeën, kunst, techniek, cuisine en taal. Vrouwen hebben hier een waardevol deel aan bijgedragen.”

Het is dus belangrijk dat experts zoals archeologen, historici, museumpersoneel en onderwijsinstellingen bewust moeten zijn in hun keuzes zodat er een meer volledig beeld van de oudheid geschetst kan worden. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met hoe die verhalen verteld worden. Innovatie in bijvoorbeeld aardewerk of landbouw zouden niet genderneutraal moeten worden omschreven, omdat daarmee de bijdragen van vrouwen uitgewist worden. Vrouwen bezaten immers de botanische of technologische kennis die ze vervolgens verspreidden doordat ze zich via het huwelijk elders vestigden.

Dé tip van Kerkhof: “Kijk de volgende keer eens kritisch naar een (pre)historisch verhaal of tentoonstelling en vraag je af of er een bepaalde vooringenomenheid in zit of dat er juist een breder verhaal verteld wordt.”

Dit artikel is geschreven door Miyuki Kerkhof in samenwerking met UN Women Nederland.