“Sinds ik intiemmousse ben gaan gebruiken voel ik me meer op mijn gemak. Ik voel me weer zelfverzekerd als ik in gezelschap ben. Nu hoef ik niet meer bang te zijn dat mensen mij ruiken.” Dit is een zogenaamde ‘testimonial’ van de website van i say, een merk met onder andere vaginale producten. Eén van deze producten heet dan ook veelzeggend: ‘i say bye-bye vaginaal geurtje!’

Dit zijn vaginale tabletten die de melkzuurbacteriën in je vagina zouden stimuleren. Die melkzuurbacteriën helpen weer vaginale klachten zoals geurtjes en irritaties te voorkomen of te genezen. Zo zijn er talloze producten op de markt om je vagina fris en gezond te houden. Logisch, want vaginale klachten willen we niet, toch? Maar wanneer is er eigenlijk iets aan de hand met je vulva? En wat doen al die producten precies?

Zelfreinigende machine

De vagina is een van de meest kwetsbare delen van het lichaam. Gelukkig heeft je vagina van nature een beschermingsmechanisme. Je vagina maakt namelijk zelf melkzuur aan dat de zuurgraad in balans houdt en de aanwezigheid van schadelijke bacteriën remt. Daarnaast produceert de vaginawand tussen de puberteit en de menopauze afscheiding, om de vagina te smeren en te reinigen. Door deze twee mechanismes worden infecties voorkomen.

Je vagina is zuurder dan andere plekken van het lichaam, daarom moet je er dus ook anders mee omgaan. Gewone zeep is uit den boze, omdat je daarmee de zuurgraad verstoort. Het is van belang om de pH-waarde van je vagina op peil te houden, zodat de natuurlijke melkzuur de zure beschermlaag van de vagina in stand houdt. Het is dus zaak om de natuurlijke toestand zo veel mogelijk in stand te houden. Volgens medisch bioloog J. van de Wijgert tonen studies aan dat de samenstelling van de vaginale flora afhangt van onder andere leeftijd, etniciteit, hormoonspiegel, voeding, omgevingsfactoren, kleding, seksueel gedrag, roken en medicijngebruik. Zo zijn er allerlei invloeden die de zuurbalans kunnen verstoren en de groei van bacteriën bevorderen, wat weer een vreemd gekleurde afscheiding of een ‘onaangenaam’ geurtje kan veroorzaken.

Water: wel of niet genoeg?

Maar is water nou genoeg om die balans weer te herstellen? Die vraag is nog niet zo makkelijk te beantwoorden. Lactacyd zegt uiteraard van niet. Een reclamespot waarin met jongeren over vaginale verzorging wordt gesproken, geeft de boodschap: als je geen speciale producten (bijvoorbeeld van Lactacyd) gebruikt ga je stinken. Zoveel wordt duidelijk in een animatie waarin de zin verschijnt ‘water alleen is niet goed genoeg’ en bruine wolkjes naast een soort hartje een stinkende vagina moeten symboliseren. Gelukkig worden de jongeren gered: aan het einde van het filmpje staan ze lachend met reinigingsproducten in hun handen. Hoezee!

Of… toch niet? Van de Wijgert stelt dat er steeds meer bewijs komt dat veel vaginale producten die bij de drogist gekocht kunnen worden meer kwaad dan goed doen voor het vaginale milieu. Gynaecoloog Alec Malmberg over vaginale verzorging: “Het belangrijkste voor een goed milieu is een normale lichaamsverzorging. Daarmee bedoel ik dagelijks een schone onderbroek en regelmatig de buitenkant en de plooien van de vagina wassen met water. Vervolgens is het goed om de zaak droog te deppen. Ook na het plassen en ontlasten is het goed om alles netjes droog te deppen en er rustig de tijd voor te nemen. Daarnaast is het ook belangrijk om met aandacht te vrijen: als je vagina nog droog is, is je lichaam nog niet klaar voor seks en kan penetratie lijden tot branderigheid en wondjes.”

Dus voornamelijk je gezonde verstand gebruiken, goed luisteren naar je lijf en je grenzen aangeven. Volgens Malmberg zou er meer aandacht op scholen moeten zijn voor wat goede lichamelijke verzorging is. Naast wat er in de media wordt gepropageerd, krijg je vaak van huis uit mee hoe je jezelf zou moeten verzorgen, maar per familie krijg je andere gebruiken mee. Het zou niet slecht zijn om in het onderwijs een soort richtlijnen te doceren.

Maar zou de gynaecoloog het gebruik van vaginale producten aanraden? “Nee, dat niet. Een overmaat aan poetsen en schrobben irriteert sowieso de huid. Vaginale producten zullen bij de één wel een reactie en irritatie veroorzaken en bij de ander misschien niet. Als er ingrediënten als parfum inzitten is het niet vreemd dat je vagina daar averechts op reageert: dat soort stoffen horen daar in principe niet.” Op de ingrediëntenlijsten van Lactacydproducten staat bij verschillende producten parfum. Is het dan per definitie slecht? Volgens Malmberg hangt dat ervan af. “Iedereen is anders, bij de één zal het wel een reactie en irritatie veroorzaken en bij de ander niet of minder snel.”

Geurtjes

Als je de verzorgingsrichtlijnen van Malmberg volgt, zou je een gezonde vagina en dus ook een ‘normale’ gezonde geur moeten hebben. Je geur wordt echter ook beïnvloed door wat je eet en drinkt en of je rookt. Die geur heeft weer te maken met de zuurbalans. Je zuurgraad kun je verhogen door bijvoorbeeld cranberries of extra vitamine C te nemen. Ook ruik je natuurlijk wat anders als je een paar dagen niet hebt gedoucht. Je oksels gaan toch ook ruiken? Gewoon een kwestie van spoelen. Daar heb je geen deo-achtige spullen voor nodig. Bovendien ruikt iedere vrouw anders. “Vrouwen zijn geregeld onzeker, dat speelt de commercie handig op in. Laat je niet gek maken, ieder lichaam is anders. Bij elk vrouwenlichaam verschilt de geur en afscheiding en iedere vulva reageert ook anders op invloeden van buitenaf. Tja, soms is er weleens een geurtje.  Leer je lichaam kennen en praat bij twijfel bijvoorbeeld met vriendinnen over hoe zij dingen doen en ervaren.”

Maar wat als er toch klachten als irritatie, een vreemde afscheiding of een plotselinge onaangename geur ontstaan? Malmberg: “Dan moet je niet iets gebruiken wat nog meer gaat irriteren. Als er vaginale klachten zijn kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een schimmelinfectie. Soms kun je gewoon de balans terugkrijgen door goede voeding en verzorging. Als dat niet helpt is het een goed idee om er met de huisarts over te praten, die kan kijken wat er precies aan de hand is. Soms kan een antibiotica- of probioticakuur nodig zijn. Dat is beter dan zelf experimenteren met allerlei middeltjes, zeker als je niet zeker weet wat er aan de hand is. Soms lijkt iets een blaasontsteking of schimmelinfectie, maar is het dat niet.”

Dus dames, laat je niets aanpraten: bij een gezonde vrouw is het arsenaal aan vaginale producten dat op de markt is niet nodig. En als er echt klachten zijn die zich niet laten verjagen door gezonde voeding en regelmatig spoelen met water: ga niet zelf rommelen maar maak een afspraak bij de huisarts.

Dit artikel is geschreven door seksuoloog, psycholoog en relatietherapeut en tevens gasthoofdredacteur van Vrouw Nieuws Nynke Nijman.