Dagelijks ziet gynaecoloog Annemiek Nap lesbische stellen en alleenstaande vrouwen die zwanger willen worden. Ongeveer de helft van haar werk is met Kunstmatige Inseminatie Donorsperma (KID) en van die mensen is twee derde niet het traditionele man/vrouw stel. Het andere deel zijn stellen die met eigen zaad proberen zwanger te worden.

Het niet traditionele ouderschap neemt steeds meer toe. Technisch is het voor Annemiek hetzelfde werk, maar wat het voor haar bij ander ouderschap interessant maakt, zijn de overwegingen om voor deze vorm van ouderschap te kiezen. “Hoe staan de mensen die bij mij komen in het leven en hoe zijn ze tot die wens gekomen? Ze zijn er vaak heel weloverwogen mee bezig geweest en komen met een diepe wens bij mij met de vraag of ik ze kan helpen. Ze moeten dan wel bereid zijn om veel over hun overwegingen te vertellen, want ik wil weten waarom ze dit zo graag willen. Ik ben altijd nieuwsgierig naar wat mensen doen en waarom.”

Ze begon als fertiliteitsarts, deed daarna de opleiding tot gynaecoloog en is zich acht jaar geleden gaan sub-specialiseren in voortplantingsgeneeskunde. In het niet-conventionele ouderschap is ze min of meer ingerold, aldus Annemiek. “In 2016 heb ik meegeschreven aan een standpunt over ander ouderschap voor de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Als er weinig keihard onderzoek is gedaan naar een bepaald onderwerp, wordt er een standpunt geschreven. Dit is een zo goed mogelijk onderbouwde mening. Dit ging over geassisteerde voortplanting met donor geslachtscellen en geassisteerde voortplanting met draagmoederschap. Ik was de voorzitter van de groep die het standpunt heeft geschreven.”

“Ik vind dat je als vrouw alleen of als lesbisch stel evenveel recht hebt op KID”

Naar aanleiding van het standpunt werd ze gevraagd om het Modelreglement Embryowet te herschrijven. Ook hier was ze voorzitter van de groep. “Gaandeweg ben ik me steeds meer gaan verdiepen in het onderwerp. Het onderwerp werd ook actueel toen in 2016 de zorgverzekeraars zeiden dat ze lesbische stellen en alleenstaande vrouwen geen KID meer zouden vergoeden. Er is immers geen sprake van een medische afwijking volgens deze zorgverzekeraars. Hoe gaan we hiermee om als dit niet meer vergoed wordt, dacht ik toen. Ik zat al in het onderwerp, dus ik ben hier toen druk mee bezig geweest. Ik vind dat je als vrouw alleen of als lesbisch stel evenveel recht hebt op KID. Ik heb toen veel overleg gehad met allerlei verschillende belanghebbenden en zo kwam ik ook in contact met Sara Coster van Meer dan Gewenst. Afgelopen maart hebben we samen meegelopen in de Women’s March met een spandoek om aandacht te vragen voor die vergoeding, samen met het COC, Bam-mam en enkele Kamerleden.”

Ze maakt zich niet alleen sterk voor lesbische stellen en alleenstaande vrouwen, maar ook voor homostellen. “Wij doen geen draagmoederschap in ons ziekenhuis, maar ik vind wel dat homostellen hiervoor in aanmerking moeten komen. Draagmoederschap is belangrijk, maar het komt nog niet vaak voor. Ik hoop dat er een draagmoederbank aan zit te komen, waardoor de drempel wat lager wordt. Dat is nu niet het geval. Als je nu in Nederland een draagmoeder wil, moet je die zelf meenemen. In sommige landen zijn er genoeg vrouwen die bij zo’n bank zitten. Ik denk dat als je hier meer bekendheid aan geeft, dat vrouwen zich wel gaan melden die iets goeds willen doen voor hun medemens.”

“Over de praktische uitwerking wordt niet altijd nagedacht”

Een wezenlijk onderdeel van Annemiek haar werk zit in de begeleiding van mensen met een kinderwens. Hoe geef je ander ouderschap vorm? “Er komen weleens mensen, bijvoorbeeld twee lesbische vrouwen, die een gezamenlijke vriend hebben die donor wil zijn. Ze zijn heel enthousiast. Ik vraag dan: maar hoe je dat later? Gaat hij een vaderrol krijgen, mee betalen? Gaat het kind ook bij hem logeren? Daar hebben ze dan nog niet over nagedacht, ze willen gewoon beginnen. Dat vind ik bijzonder. Er wordt heel goed nagedacht over dat ze samen een kind willen, maar over de praktische uitwerking wordt niet altijd nagedacht. Op het moment dat ze inzien dat het verstandig is om het een en ander vast te leggen, raad ik ze aan om naar een advocaat of notaris te gaan om dingen vast te leggen.”

Zo lang als ze zich kan herinneren wil ze arts worden. Ze werd bij gynaecologie gegrepen door de combinatie aan werkzaamheden. “Je doet een bevalling, operaties en praat met mensen over intieme onderwerpen. Het ontzettend mooie ervan is, is dat je zelf de diagnostiek en de behandeling doet. Je kan vrouwen door hun hele leven heen begeleiden. Eerst met zwanger worden, dan de bevalling en vervolgens nog de menopauze.”

Geen garantie

Haar werk is niet alleen maar een roze wolk, want ze kan aan niemand de garantie geven dat het gaat lukken om zwanger te worden. “Soms heb je mensen die zelf aangeven dat ze er geen heil meer in zien, maar er zijn ook mensen die niet willen stoppen en maar door willen gaan. Iedereen begint met goede moed, maar de kans van slagen ligt rond de vijftig/zestig procent. Iedereen denkt: daar horen wij bij. Maar als ze dan merken dat het niet meteen lukt of helemaal niet lukt, hoe moet je dan verder? Iedereen heeft een andere manier van ermee omgaan. De een wil onder een dekentje op de bank wegkruipen en de ander wil erop uit en heeft behoefte om te feesten.”

Wat ik als dokter graag wil, is dat mensen zelf de regie houden over hun lichaam en hun behandeltraject, aldus Annemiek. “Ik sta op gelijkwaardig niveau met mijn patiënten en we kijken samen naar wat de beste behandeling is. Wat past het beste bij een stel of een vrouw alleen? Het is maatwerk, waarbij de patiënt weet: ik kies dit zelf. Ik heb zelf inspraak gehad in wat ik graag wil. Dit geldt ook voor vrouwen met endometriose, wat een grote oorzaak is van moeilijk zwanger kunnen worden. Het is een nare ziekte, waarbij ik vrouwen zo goed mogelijk wil begeleiden. Wil je van je pijn af of focussen we ons eerst op zwanger worden? Ik zeg altijd: als je tachtig bent en je kijkt terug op je leven, is het belangrijk dat je op alle momenten waarin je een beslissing hebt genomen kan zeggen dat je dit zo goed mogelijk hebt gedaan met de kennis die je toen had.”