“Veel vrouwelijke filosofen zoeken de zin van het leven in het krijgen van kinderen”, aldus een hoogleraar wijsbegeerte tijdens een college over zingeving. Ik vraag me af of dat zo is en toets deze vraag aan het gedachtengoed van filosofe en schrijfster Simone de Beauvoir (1908-1986): Ontlenen vrouwen zingeving aan het krijgen van kinderen?

In Een welopgevoed meisje beschrijft De Beauvoir haar jeugd in Parijs tot aan het moment dat ze filosofie gaat studeren. Nog tijdens haar studie wordt ze toegelaten tot de docentenopleiding aan de École Normale Supérieure. Op eenentwintigjarige leeftijd is ze de jongste filosofiedocente in Frankrijk ooit.

Katholieke en burgerlijke moraal

Als meisje heeft De Beauvoir al twijfels over het moederschap. Kinderen krijgen die dan ook op hun beurt weer kinderen zouden krijgen, dat leek haar “een eindeloze herhaling van hetzelfde vervelende thema; de geleerde, de kunstenaar, de schrijver en de filosoof schiepen een nieuwe, lichte en vrolijke wereld waar alles een reden van bestaan had.”
Van oudsher treffen we in onze cultuur het idee aan dat intellectuele ontwikkeling en vrouwelijke identiteit onverenigbaar zijn. De Beauvoir ontworstelt zich aan deze katholieke en burgerlijke moraal. Ze gaat alleen wonen en houdt er openlijk meerdere relaties op na. Ook ziet ze af van het moederschap. Ze wijdt haar leven aan schrijven.

In De tweede sekse (1949) onderzoekt De Beauvoir het geheel van de situatie van de vrouw. “In het moederschap voltooit de vrouw haar fysiologische bestemming; het is haar ‘natuurlijke’ roeping omdat haar hele organisme gericht is op de instandhouding van de soort. Maar we hebben al gezien dat de menselijke gemeenschap nooit geheel aan de natuur is overgeleverd.” Sinds de uitvinding van de pil wordt de voortbrengende functie niet langer bepaald door het biologisch toeval, maar gecontroleerd door de wil. Door te gaan werken heeft de vrouw een groot deel van de afstand overbrugd die haar scheidde van de man. Alleen haar werk kan haar vrijheid garanderen; dan is er tussen haar en de wereld niet langer een mannelijke middelaar nodig. Veel vrouwen zijn zich van deze voordelen bewust, zelfs vrouwen die maar heel bescheiden beroepen uitoefenen. Steeds vaker kiezen vrouwen er voor om het moederschap aan zich voorbij te laten gaan. Ze hebben ontdekt dat er andere manieren zijn om een geslaagd leven op te bouwen.

Vrouw terug in haar hok

In deze op de christelijke traditie geënte maatschappij is de rol van de vrouw nog steeds in de eerste plaats die van moeder. Religie, het welzijn van de kinderen, de beperkte intellectuele vermogens van de vrouw; de gekste argumenten worden er aan de haren bijgesleept om de vrouw terug in haar hok te krijgen. Zwangere CEO’s, wetenschappers en politici krijgen tientallen keren per dag de vraag hoe ze werk en privé denken te combineren. Vraag dat maar aan Femke Halsema, in 2003 lid van de Tweede Kamer en zwanger van een tweeling.

Het combineren van werk en moederschap is een keuze die vrouwen weloverwogen kunnen en moeten maken. Ze denken er over na en schrijven er over, net zoals Simone de Beauvoir. Zij wist in de eerste helft van de vorige eeuw al dat ook zonder huwelijk en moederschap een vrouw zichzelf verwerkelijken kan.

Bernadette Vieverich is manager campagnes van UN Women nationaal comité Nederland en studeert filosofie aan de Hogeschool voor toegepaste filosofie in Utrecht. Dit artikel is een samenvatting van een paper over Levenskunst.